Luchtfoto's / foto's Gorinchem

Informatie over
Gorinchem

Gorinchem , meestal uitgesproken en soms ook geschreven als Gorkum of Gorcum, is een stad en gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland. Op een oppervlakte van 22,01 km² (waarvan 3,23 km² water) wonen 34.271 mensen (1 januari 2006, bron: CBS). Dalem behoort ook tot de gemeente Gorinchem. In het centrum van Gorinchem ligt de goed bewaarde vestingstad.

Gorinchem ligt aan de rivier de Boven Merwede aan de overkant van Woudrichem. De gemeente heeft een station aan de westelijke Betuwelijn (Dordrecht-Geldermalsen). Ten noorden van Gorinchem loopt de rijksweg A15, die gebundeld is met de Betuweroute. Ten westen van de stad loopt rijksweg A27 met als 'bottle-neck' de Merwedebrug.

300px.

Historie

Men neemt aan dat Gorinchem is ontstaan doordat vissers en boeren rond het jaar 1000 een nederzetting stichtten op wat hoger gelegen land nabij een monding van de Linge in de Merwede. Gorinchem ("Goriks Heem") wordt het eerst genoemd in een document uit 1224 waarin Floris IV de Gorcumers de tolvrijdom in het gehele graafschap Holland bevestigt.

Tussen 1247 en 1267 kwam Gorinchem en omgeving in het bezit van de heren Van Arkel. Otto van Arkel verleende Gorinchem op 11 november 1382 Stadsrechten. Aan het eind van de 13e eeuw werden rond de nederzetting wallen opgeworpen welke versterkt waren met palissaden, dit in een poging zich te beschermen tegen de overheersing van de buurstaten Holland en Gelre. Halverwege de 14e eeuw werden de wallen verder versterkt met stenen muren waar 7 poorten in zaten en 23 torens waardoor een echte stadswal ontstond. Jan van Arkel kreeg echter een conflict met Albrecht van Beieren, de broer van inmiddels graaf Willem V, waardoor de oorlog werd uitgeroepen. Gorinchem werd in 1417 definitief door de graven van Holland ingelijfd. Door de aansluiting bij Holland bloeide de handel op en Gorinchem groeide uit tot de achtste stad van Holland.

Daarna was het de beurt aan de Watergeuzen om de stad te veroveren. Op 9 juli 1572 namen zij 19 priesters en broeders gevangen (omdat zij in hun geloof volhardden) welke in een turfschuur buiten Den Briel (Brielle) werden opgehangen. Deze geestelijken gingen de geschiedenis in als de martelaren van Gorcum. In het Gorcums Museum hangt een schilderij ter nagedachtenis aan deze gebeurtenis.

In de 16e eeuw waren de stadsmuren zo verzwakt dat zij werden vervangen door een nieuwe vestingwal met elf bastions, die nog bijna volledig intact is. De nieuwe wal werd in 1609 afgerond en lag een stuk verder uit het centrum waardoor de stad tweemaal zo groot werd. In 1673 werd Gorinchem opgenomen in de (oude) Hollandse Waterlinie.

De vestingwal had vier stadspoorten: ten noorden de Arkelpoort, ten oosten de Dalempoort, ten zuiden de Waterpoort (waar men met de pont naar Woudrichem kan) en ten westen de Kanselpoort. Van de vier stadspoorten is alleen de Dalempoort nog over. De andere drie zijn in de 19e eeuw afgebroken om het toegenomen verkeer doorgang te verlenen. Een gedeelte van de Waterpoort bleef bewaard en is opgebouwd in de tuin van het Rijksmuseum te Amsterdam.

Na de Gouden Eeuw kwam in de 18e eeuw de teruggang. Toen de Franse overheersing tanende was verschansten de terugtrekkende Franse troepen zich in de vesting. Na drie maanden belegerd te zijn gaven zij zich over. De stad was echter zwaar beschadigd. Door de opkomst van de industrie krabbelde Gorinchem weer uit het dal en de bouw van stoomschepen leidde tot meer scheepvaartverkeer. Er werden kanalen gegraven voor een betere doorvaart en er kwam een spoorweg waardoor de stad beter bereikbaar werd. Het aantal inwoners nam toe en deze bloei zorgde ervoor dat de binnenstad zo vol raakte dat er buiten de wallen woningen moesten worden gebouwd.

Stadsuitbreiding in de 20e eeuw

Begin van de 20e eeuw vond de eerste uitbreiding plaats in de Lingewijk en West. Na de Tweede Wereldoorlog werd uitbreiding gezocht in het noordwestelijke deel van de gemeente. In de jaren zeventig werd die uitbreiding voltooid waarna de stad in oostelijke richting verder ontwikkelde aan de wijk Wijdschild. In 1985 begon de ontwikkeling in oostelijke richting met het stadsdeel Laag Dalem. Ook groeide de stad doordat in 1986 de kern Dalem als gevolg van de gemeentelijke herindeling werd toegevoegd.

Inmiddels wordt er in de oostelijke richting verder gebouwd. Op de Dalmense Donken en langs de Componistenstraat worden 225 luxe huizen gebouwd. Verder zijn er circa 1400 woningen gepland ten oosten van de Spijksedijk, in de nabijheid van de Evenementenhal van Van der Most (voorheen Compaq).

Wapen, vlag en logo

Wapen

Het wapen van Gorinchem wordt als volgt omschreven:
"In goud een gekanteelde poort van keel, gedekt met 3 daken van azuur, waarop 4 naar links waaiende vanen van keel, in de poort een opgetrokken valhek van sabel en in de schildpunt een schildje van zilver, beladen met 2 beurtelings gekanteelde dwarsbalken van keel. Het schild gedekt met een gouden kroon van 3 bladeren en 2x3 parels en gehouden door 2 gouden leeuwen, getongd en genageld van keel. Wapenspreuk : Fortes Creantur Fortibus in Latijnse letters van keel op een lint van goud."

De heraldische termen keel, azuur en sabel staan voor de kleuren rood, blauw en zwart. De in de heraldiek aangegeven richting is voor de beschouwer juist andersom, hierdoor wijzen de vanen op de daken van het poortgebouw in werkelijkheid naar rechts.

De wapenspreuk van Gorinchem, "Fortes creantur fortibus" ofwel sterken brengen sterken voort, verschijnt voor het eerst in 1749 in een door de stad gedrukt boek. De woorden zijn waarschijnlijk ontleend aan Horatius' Carmina "Fortes creantur fortibus ac bonis" wat vrij vertaald betekent: sterken kunnen slechts worden voortgebracht door sterken en goeden.

Het stadsbestuur verzocht in het begin van de 19e eeuw officiële erkenning en zond een tekening van het wapen mét de wapenspreuk naar de Hoge Raad van Adel. De beschrijving op het wapendiploma was echter niet volledig: er stond niks vermeld over de richting van de vanen op het poortgebouw, de kleur van de nagels van de schildhouders, het valhek in de poort noch de wapenspreuk. Dit is de reden dat de Hoge Raad op 24 juli 1816 een gedeeltelijke bevestiging gaf waardoor Gorinchem het lange tijd met een uitgekleed wapen moest doen. Het gemeentebestuur heeft dit later rechtgezet en kreeg bij Koninklijk Besluit van 24 maart 1982 alsnog erkenning van het te voeren wapen.

Vlag

Halverwege de 20e eeuw voerden sommige Gorcumse schepen een vlag met vier rode en drie witte banen. In de brede (witte) middelste baan stond een afbeelding van het stadswapen omgeven door een krans met daaronder de plaatsnaam Gorinchem. Die vlag is nooit tot officiële vlag uitgeroepen.

Bij het 40-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina vond op 6 september 1938 een nationale jeugdhulde plaats. Bij deze hulde werd elke Nederlandse gemeente geacht hiervoor enkele jongeren met een gemeentevlag af te vaardigen. Bij gebrek aan een officiële gemeentevlag, stelde het college van burgemeester en wethouders op 9 augustus 1938 een vlag vast welke als volgt beschreven wordt: negen banen van wit en rood, waarvan de middelste baan twee keer zo hoog is als de andere. Het besluit tot vaststelling van de gemeentevlag is nooit bevestigd door een raadsbesluit.

Logo

Het logo toont het gemeentewapen omgeven door een vierkant kader (wat verwijst naar de oude stadswallen). Daar rechts naast staan de woorden "Gemeente Gorinchem". Boven dit geheel lopen twee parallel aan elkaar lopende rode lijnen in golfbeweging (welke verwijzen naar het voor Gorinchem zo belangrijke water). Het logo is in gebruik sinds 25 april 1994, de dag waarop ook het nieuwe stadhuis in gebruik werd genomen. Het ontwerp is van de Gorcumse reclametekenaar H.K. Brik.

Bekende personen die een band hebben met Gorinchem

Heren van Arkel (adellijke familie die de stad stichte, stadsrechten gaf en beïnvloede)

Louis Rudolph Jules ridder van Rappard (bekend en eigenzinnig burgemeester van 1939 tot 1971, staatsman)

Nicolaas Pieck (één der Martelaren van Gorcum)

Hendrik Hamel (VOC-boekhouder en zeevaarder, ontdekte per ongeluk Korea)

Henk van Randwijk (onderwijzer, journalist, verzetstrijder, oprichter Vrij Nederland)

Adriaan Anthoniszoon (vestingbouwer)

Abraham Bloemaert (schilder)

Hugo de Groot (rechtsgeleerde)

Willem de Vries Robbé (sociaal betrokken industrieel)

Dirck Rafaëlszoon Camphuisen (dichter, denker, dominee)

Abraham Kemp (dichter, geschiedschrijver)

Ida Gerhardt (dichteres)

Ad Dekkers (kunstenaar)

Peter Struycken (kunstenaar, bekend van de (standaard) Beatrix-postzegel)

Vera Galis (kunstenaar (Plastiek))

Olaf Stevens (kunstenaar (Glas))

Frank Wels (voetbalinternational)

Anton Mussert (NSB-er)

Dinand Woesthoff (zanger van Kane)