Luchtfoto's / foto's Amersfoort

Informatie over
Amersfoort

Amersfoort is een stad en gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht. De gemeente telt 137.602 inwoners (1 maart 2006, bron: CBS) en alleen de stad 119.785 inwoners (2005). Het is in bevolkingsaantal de tweede stad van de provincie Utrecht en de zeventiende van Nederland.

Geschiedenis

De stad dankt zijn ontstaan en naam aan een doorwaadbare plaats of voorde in de rivier de Eem (vroeger: Amer). Verschillende beken die water afvoerden uit de Gelderse Vallei kwamen bij elkaar in een laagte tussen de Amersfoortse Berg en het hoger gelegen gebied ten noorden van Amersfoort (Hoogland). Bij die doorwaadbare plaats werd de Eem gekruist door handelsroutes die van Utrecht naar het oosten en noorden liepen. De eerste vermelding van de plaats dateert van 1028. Er moet toen sprake geweest zijn van een boerennederzetting. De strategische ligging was voor de bisschop van Utrecht aanleiding om er één van zijn hoven te bouwen, om van hieruit de Gelderse Vallei te ontginnen. Waarschijnlijk werd dit bisschoppelijk hof in de eerste helft van de twaalfde eeuw gesticht op de plaats waar thans de Sint-Joriskerk staat. Handel en nijverheid leefden op en de nederzetting kreeg in 1259 stadsrechten van de Utrechtse bisschop Hendrik van Vianden.

In de acte, waarin aan Amersfoort stadsrechten werd verleend werd het stadje omschreven als een oppidum, dat wil zeggen dat de stad versterkt was, waarschijnlijk door een aarden wal, wellicht met poorten. Tegen het einde van de dertiende eeuw werd de eerste stenen muur gebouwd, met een lengte van 1550 meter, en omgeven door een gracht. Op de plattegrond van het centrum van Amersfoort is deze eerste stadsmuur nog goed terug te vinden.
Omstreeks 1380 werd al begonnen met de bouw van een nieuwe muur (gereed rond 1450). Daarvan was de totale lengte 2850 meter. En het oppervlak van de ommuurde stad verdrievoudigde. In deze muur werden een aantal poorten gebouwd die tot op de dag van vandaag te bewonderen zijn, zoals de Koppelpoort en Monnikendam. Van de eerste muur is weinig bewaard gebleven, slechts de sterk gerestaureerde Kamperbinnenpoort resteert. Niettemin is het verloop van de eerste muur nog intact; de Muurhuizen volgen het trace van de muur en maken gebruik van diens fundering.

Amersfoort kreeg in de Middeleeuwen na wonderen rond een Mariabeeld grote betekenis als bedevaartsoord, waardoor vanaf 1444 de Onze Lieve Vrouwetoren kon worden gebouwd.

Amersfoort had in de Middeleeuwen een bijzonder groot aantal brouwerijen en een belangrijke textielnijverheid De stad beleefde in de achttiende eeuw een bloeiperiode dankzij de tabaksteelt.

De komst van de spoorwegen deed de stad uit haar negentiende-eeuwse slaap ontwaken. Amersfoort werd een belangrijk knooppunt en is dat tot op heden gebleven. Aan het eind van de twintigste eeuw kreeg de stad een grote groei-impuls door de Groeistad-status, die inmiddels heeft geleid tot de bouw van grote nieuwe wijken, waarvan Kattenbroek door zijn bijzondere architectuur landelijke bekendheid heeft verworven.

Amersfoort komt ook voor in de geschiedenis van New York. De Nederlanders stichtten bij Nieuw Amsterdam op Long Island het dorpje 'Nieuw Amersfoort' vlakbij Breukelen (Brooklyn), Heemstede (Hempstead), Haarlem (Harlem) en Vlissingen (Flushing). Deze naam Amersfoort is later veranderd in 'Flatlands'. Het 'Amersfort Park' in Flatlands heeft zijn naam behouden.

Standsbeeld en bezienswaardigheden

De middeleeuwse binnenstad is opmerkelijk goed geconserveerd. De Onze Lieve Vrouwetoren is de belangrijkste blikvanger. Met zijn 98 meter is het de op twee na hoogste kerktoren van Nederland. De bijbehorende kerk ging bij een explosie in 1787 verloren. De toren wordt gebruikt als oorsprong van het coördinatenstelsel van het Rijksdriehoeksnet. Oftewel, het exacte middelpunt van Onze Lieve Vrouwetoren is het punt van waaruit heel Nederland kadastraal genummerd is. Dit Kadastrale nul-punt is te zien in de vloer van de toren. De Toren wordt door Amersfoorters ook wel liefkozend "Lange-Jan" genoemd.

Belangrijke bezienswaardigheden zijn verder: de Sint-Joriskerk, de Koppelpoort (die zowel land- als waterpoort is) en de Muurhuizen, die tot stand kwamen nadat de oudste stadsmuur haar functie had verloren en gebruikt werd om huizen tegenaan te bouwen. De jongere stadsmuur is gedeeltelijk behouden en heeft de stad tot in de negentiende eeuw ruimschoots kunnen omsluiten.

Amersfoortse Kei

Een trivialer monument is de Amersfoortse kei, waaraan Amersfoort de bijnaam Keistad en haar inwoners de geuzennaam Keientrekkers danken.

Zie Amersfoortse kei.

Spoorwegstad Amersfoort

Het spoorwegemplacement van de spoorwegknooppunt Amersfoort is een van de grootste in Nederland, oorspronkelijk bestaand uit reizigersstation, rangeerterrein en hoofdwerkplaats. Nadat het rangeerterrein en het hoofdwerkplaats werden gesloten, heeft men een nieuw opstelterrein voor reizigerstreinen (Bokkeduinen) gebouwd.

Sport in Amersfoort

Amersfoort heeft lange tijd een voetbalclub gehad die uitkwam in de eerste divisie. Dat was de Hollandia-Victoria Combinatie, oftewel HVC. HVC speelde zijn wedstrijden in een bescheiden stadion op sportpark Birkhoven. De club heeft een aantal beroemde spelers voortgebracht als de latere bondscoach Jan Zwartkruis, keeper Piet Schrijvers, en de veldspelers Henk Wery, Mosje Temming en Ron Spelbos.
De profsectie van HVC werd in 1973 omgedoopt in SC Amersfoort. Die club heeft nog tot 1982 doorgespeeld, waarna het definitieve eind kwam voor het Amersfoorts betaald voetbal.

Toeristische attracties

Amersfoort heeft sinds 1948 een dierentuin, het Dierenpark Amersfoort, gelegen in het Bos Birkhoven, aan de westkant van de stad.

Partnergemeente

Amersfoort heeft sinds 1993 een stedenband met het Tsjechische Liberec.

Wijken

De gemeente Amersfoort is verdeeld in wijken, waaronder twee dorpen.

De wijken met een woonfunctie zijn:

De Berg Noord

De Berg Zuid

De Koppel

De Kruiskamp

Hoogland (dorp)

Hooglanderveen (dorp)

Kattenbroek

Liendert

Nieuwland

Randenbroek

Rustenburg

Schothorst Noord

Schothorst Zuid

Schuilenburg

Stadskern

Valleipoort

Vathorst (in ontwikkeling)

Vermeerkwartier

Zielhorst

Daarnaast bestaan er nog een aantal wijken zonder woonfunctie:

Bosgebied, waaronder:

Bos Birkhoven

Buitengebied West

Isselt (industrie en kantoren)

De Hoef (industrie en kantoren)

Park Schothorst (park)

Geboren in Amersfoort

Johan van Oldenbarnevelt (14 september 1547), staatsman

Paulus Bor (ca. 1601), schilder

Carel Victor Gerritsen (2 februari 1850), politicus

Piet Mondriaan (7 maart 1872), schilder

Willem Sandberg (24 oktober 1897), museumdirecteur en grafisch ontwerper

Johan Heesters (5 december 1903), toneelspeler en operettezanger

Riek Schagen (15 november 1913), actrice en kunstschilderes

Huub Franssen (9 augustus 1916), politicus

Edzo Toxopeus (19 februari 1918), politicus

Carel ter Linden (2 oktober 1933), predikant

Ralph Inbar {1938), tv presentator

Dick Tommel (18 april 1942), politicus

Anke Rijnders (23 augustus 1956), zwemster

Peter Drost (25 februari 1958), zwemmer

Frank Drost (22 maart 1963), zwemmer

Oscar Dros (1963), korpschef in Groningen

John van den Brom (4 oktober 1966), voetballer

Rob van Dijk (15 januari 1969), voetballer

Marc van Westerlaak (1 augustus 1971), schrijver

Valerie Zwikker (24 mei 1972), tv-presentatrice

Literatuur

H. Halbertsma, Zeven eeuwen Amersfoort (1959)

Everard Meyster, Keyklucht van Jock en Ernst, op de steen-uyle-vlucht deser werelt (1661)