Luchtfoto's / foto's Werkendam

Informatie over
Werkendam

Werkendam is een plaats en gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Brabant. De gemeente telt 26.528 inwoners (1 januari 2006, bron: CBS), waarvan er 11.151 (2003) in het dorp Werkendam wonen, en heeft een oppervlakte van 124,68 km² (waarvan 13,60 km² water). De gemeente Werkendam wordt begrensd door de rivier de Merwede in het noorden, de rivier de Nieuwe Merwede en de Biesbosch in het westen, de gemeente Drimmelen in het zuidwesten, de rivier de Amer in het zuiden, de gemeente Aalburg in het zuidoosten, en de gemeente Woudrichem in het oosten. De gemeente wordt doorsneden door de rijksweg A27 (Utrecht-Breda).

Kenmerken

Werkendam is de grootste plaats en het commerciële centrum van het Land van Heusden en Altena. De overige dorpskernen van de gemeente zijn Sleeuwijk, Nieuwendijk, Hank en Dussen. Werkendam is een plattelandsgemeente en een groot gedeelte van de Biesbosch, vroeger een zoetwatergetijden-gebied dat zijn weerga niet kent in West-Europa, behoort tot haar grondgebied. Tegenwoordig is dit woeste gebied "getemd", en is de invloed van de getijden bijna verdwenen. Naast bedrijvigheid in de landbouwsector is Werkendam vooral bekend als thuishaven van een grote binnenvaartvloot en als vestigingsplaats van diverse bedrijven in de weg- en waterbouwkundige sector. Deze bedrijven zijn ontstaan als gevolg van de vroegere griend- en rietcultuur in de Biesbosch, en zijn nu wereldwijd actief in o.a. het baggerwerk.

Recreatie

Er zijn veel mogelijkheden om vanuit de jachthavens in Hank en Werkendam de Biesbosch in te trekken. Hank beschikt over een 100 hectare groot recreatiepark, Natuurrecreatiepark De Brabantse Biesbosch, waar alle vormen van watersport beoefend kunnen worden. Over het grondgebied van de gemeente lopen enkele fietsroutes, en er zijn in de Biesbosch een paar mooie wandelroutes. De Biesbosch is vooral geschikt om per boot te verkennen. Er zijn mogelijkheden per rondvaartboot, maar ook met een eigen roeiboot of kano valt er veel te ontdekken. Aan de rand van het Nationaal Park de Biesbosch bevindt zich het bekende Biesboschmuseum, waar men kan genieten van meer dan vijf eeuwen geschiedenis van deze eertijds grootste zoetwaterdelta van West-Europa. Er wordt in het museum aandacht besteed aan de jacht, de visserij, de griend- en rietcultuur en de geschiedenis. Ook het verzet in de Tweede Wereldoorlog in de Biesbosch komt uitgebreid aan bod.

Monumenten

;Kasteel Dussen : Dussen beschikt al sinds 1331 over een eigen kasteel. In 1378 werd door Arend van Arkel een nieuw kasteel gebouwd, dat in het Hollands-Brabants grensgebied lag en voor die tijd zeer modern werd aangelegd. In de Tweede Wereldoorlog werd het kasteel zwaar beschadigd. Na de restauratie in 1953 deed het kasteel lange tijd dienst als gemeentehuis van de nu opgeheven gemeente Dussen. Een van de bekendste bewoners van het kasteel was Rolina Solingar, een bijzonder excentrieke vrouw. Ze liet zich gedurende de nacht bewaken door zes mannen uit het dorp Dussen, die in de galerij de wacht moesten houden. Voor haar ezel was een torenkamer beschikbaar. De schrijver Antoon Coolen schreef over haar het boek De Vrouw met de Zes Slapers.

;Watermolens : In een waterrijk gebied horen uiteraard watermolens thuis. In Dussen bevindt zich een wipwatermolen uit 1795. In Hank vinden we de Zuid-Hollandse Molen, een achtkantige watermolen met scheprad, die dateert van 1791. Verder staat in Werkendam een achthoekige molen, en vlakbij de Tol in Sleeuwijk de Uitwijkse of Uppelse molen, een rond 1700 gebouwde wipwatermolen. Een andere bezienswaardigheid is de rivier de Merwede, de drukstbevaren rivier van Europa, die vanaf de dijk tussen Werkendam en Sleeuwijk mooi te zien is. Een uitzichtheuvel aan de noordkant van spaarbekken Petrusplaat biedt een prachtig panorama over een deel van de Biesbosch en de daarin gelegen spaarbekkens. Langs de binnendijken staan veel mooie, oude boerderijen.

Geschiedenis

;Werkendam : De naam zegt het al: Werkendam is de afdamming van het riviertje de Werken. Als onderdeel van de grote waterbouwkundige werken in de Grote Zuid-Hollandse Waard vindt omstreeks 1230 de afdamming plaats. Voor die tijd bevond zich al een nederzetting op die plaats, met de naam Wirkenemunde, voor het eerst vermeld in 1064. De heerlijkheid Werkendam valt niet onder Altena, maar rechtstreeks onder de baljuw van Zuid-Holland in Dordrecht. Een bekende gebeurtenis is de brand in het dorp in 1641, waarin 81 huizen in Werkendam ten prooi vallen aan de branden. Naast dorpbranden heeft Werkendam in de 17e eeuw veel te lijden gehad onder pest en overstromingen. De bevolking leeft van de rivier. Schippers, beurtvaarders en vissers vinden er hun bestaan, en later zijn er veel griendwerkers in de Biesbosch. Aan hen dankt Werkendam de naam 'de Vrouwenhemel', omdat alle mannen de hele week in de Biesbosch zaten, terwijl de vrouwen achterbleven. Tot in de 20ste eeuw was Werkendam een ware doolhof van havens, kanalen en waterwegen. Deze zijn nu alle gedempt, omdat ze in openbare riolen waren verandert. Toch is opknappen van de waterwegen misschien een betere oplossing geweest. Werkendam heeft tegenwoordig een naam opgebouwd op het terrein van de weg- en waterwerken.

;Sleeuwijk : Sleeuwijk maakt historisch gezien deel uit van het Land van Heusden en Altena, en werd bestuurd vanuit Woudrichem. De oudste vermelding van Sleeuwijk dateert uit 1266. Sleeuwijk dankt zijn betekenis vooral aan het veer naar Gorinchem. Tot de bouw van de Merwedebrug was het een komen en gaan van de veerboot. De Merwedebrug is sinds de jaren '60 de belangrijkste verkeersader tussen Utrecht en Noord-Brabant. Tegenwoordig is de brug de schrik van veel automobilisten, en staan er dagelijks lange files.

;Nieuwendijk : Nieuwendijk is ontstaan uit een aantal dijkwoningen nabij De Drie Sluizen, een oud sluizencomplex dat als afwatering van het riviertje de Alm diende. Het dorp geniet bekendheid vanwege het instituut Hasselman. Het dorp heeft tijdens de waternoodsramp in 1953 veel te lijden gehad.

;Hank : Over de betekenis van het woord Hank is veel gefantaseerd. Soldaten zijn blijven hangen, of vissers hebben er hun netten gehangen. Een Hang is ook een doodlopende kreek in de buitengronden langs grote rivieren. Met Nieuwendijk behoort Hank tot de jongste dorpen in het Land van Heusden en Altena. De bedijkingen na de Sint Elisabethsvloed resulteren in een aantal polders, zoals het Nieuwland van Altena en de Dussense Polder, waar aan de buitendijk de eerste bebouwing te vinden is. Hank heette in de volksmond de Mariapolder. Het dorp werd in 1953 zwaar geteisterd door de watersnood.

;Dussen : Het dorp Dussen bestaat eigenlijk uit drie voormalige heerlijkheden: Munsterkerk, Muilkerk en Heer Aartswaarde. Heer Aarswaarde is in de Sint Elisabethsvloed door de golven verzwolgen. Munsterkerk ligt ten zuiden van het riviertje de Dussen, en Muilkerk ten noorden ervan. De oudste schriftelijke vermeldingen stammen uit 1276 (Mulekerke) en 1330 (Munsterkerk). De naam Munsterkerk (eerst Monasterium) duidt op een klooster. Opvallend in Dussen is het fraaie kasteel, het domein van de Heren van Munsterkerk, die zich graag de Heren van Dussen noemden. Daar waren de Heren van Muilkerk niet blij mee. Merkwaardig is de ligging van het kasteel: strikt genomen zou het zich op grondgebied van Muilkerk bevinden.

Bestuur

Werkendam, Sleeuwijk, Munsterkerk en Muilkerk hadden tot 1811 allen een eigen dorpsbestuur van schout en schepenen. Nieuwendijk viel zelfs onder drie schepenbanken. In 1810 vallen zowel Munster- en Muilkerk onder een nieuw bestuur in Dussen. In 1879 worden een aantal gemeenten samengevoegd, wat betekent dat Nieuwendijk nu eindelijk onder één bestuur komt: dat van de gemeente Almkerk (tegenwoordig deel van de gemeente Woudrichem). De komende jaren zijn er nog een aantal herindelingen, maar de grootste operatie is die in 1973. Nieuwendijk gaat dan niet met Almkerk mee naar Woudrichem, maar komt bij de gemeente Werkendam. Dussen weet tot 1997 te ontsnappen aan het herindelingsspook, maar is inmiddels samengevoegd bij Werkendam.

Religie

Werkendam behoort historisch gezien tot Zuid-Holland. Ook tegenwoordig wordt Werkendam als een buitenbeentje gezien in Noord-Brabant, zeker op het gebied van religie. Er zijn in Werkendam geen katholieken te vinden, en het dorp is een oud-reformatorisch bolwerk tot de dag van vandaag. Als men vanuit Werkendam naar het zuiden gaat neemt het percentage gereformeerden langzaam af, en het percentage katholieken langzaam toe. Dussen en Hank zijn al goeddeels katholiek, als men dan verder zuidwaarts gaat en het Land van Heusden en Altena verlaat worden protestanten zeldzaam.

Sport

In Werkendam zijn een aantal nationaal bekende sportverenigingen gevestigd. Dit zijn de voetbalvereniging Kozakken Boys en de basketbalvereniging Virtus. Kozakken Boys heeft jarenlang op het hoogste niveau in het amateurvoetbal gespeeld, de Hoofdklasse, waar ze het komend seizoen weer te bewonderen zullen zijn. De basketbalclub heeft jarenlang in de Eredivisie gespeeld. Zij waren daarin beter bekend als Image Center Werkendam. Het grootste succes van deze ex-profclub is de winst van de Nederlandse beker.

Inwoners

gemeente Werkendam: 26.522

Werkendam: 11.246

Sleeuwijk: 5.521

Hank: 3.830

Nieuwendijk: 3.465

Dussen: 2.460

Zetelverdeling gemeenteraad

CDA 7 zetels

Dorpsbelangen 6 zetels

PvdA 4 zetels

SGP 3 zetels

ChristenUnie 1 zetel