Luchtfoto's / foto's Lutjebroek

Informatie over
Lutjebroek

Lutjebroek is een dorp in de gemeente Stede Broec, in de Nederlandse provincie Noord-Holland.

Lutjebroek is een landelijk bekende plaatsnaam als pars pro toto voor een kleine gehucht in de polder en als een algemene omschrijving van een kleine plaats zonder enig belang. Hierdoor denken ook vele mensen dat de plaats niet echt bestaat of alleen een oude maar verdwenen plaats is. Toch wonen er iets meer dan 2.000 mensen in Lutjebroek.

Lutjebroek behoorde tot 1 januari 1979 bij de zelfstandige gemeente Grootebroek. Het buurtschap Horn behoort tot het dorp Lutjebroek. Tezamen maken ze ook deel uit van Stadsrecht hebbende dorpenstad Stede Broek.

Horn en Lutjebroek lopen makkelijk in elkaar over, de Horn lag vroeger in een vooral natte natuurgebied. Maar na inpolderingen is het merendeel nu of nieuwbouw of landbouwgrond. In de polder tussen de hoofdstraat van de Horn en Lutjebroek zijn in loop der tijd ook straten aangelegd, maar een aardig aantal vaartjes en sloten zijn bewaard gebleven waardoor je nu nog pittoreske straten als 1e en 2e Rozenstraat heb. vanaf het park De Woid in Lutjebroek kan men onder de hoofdstraat van Lutjebroek door naar Horn toe. Verder kan men daar meerdere routes nemen naar De Weelen toe. De Weelen is ene overblijfsel van het oude natuurlijk gebied. In De Weelen bevind zich ook een grote waterplas met de naam Lutjebroekerweel.

Lutjebroek kent twee kerken en aantal cafés, waarvan het café en restaurant De Paus de bekendste is. Daar wordt ieder jaar rond april het popfestival Taaipop' gehouden tezamen met de Grote Prijs van Lutjebroek waar onbekend en bekende muzikanten/groepen optreden. Na een herinrichting van het kruispunt van de P.J. Jongstraat heeft de gemeente soort van plein gecreëerd. Eigenlijk gaat om in de vierhoeken van het kruispunt ruim open gelaten bestrating met een pleinachtige indeling. Het plein draagt de naam Beursplein. Eén van de hoeken was vroeger het fietsenstalplaats en plein van de voormalige middelbare school. Aan de ander kant van het plein is het dorpshuis/Verenigingsgebouw De Wurf gevestigd.

Lutjebroek heeft eigen voetbalvereniging maar het veld de voetbalclub ligt Grootebroek. Voetbalvereniging De Zouaven werd in 1925 opgericht, en het veld was jaren lang gelegen achter de grote kerk en de kerkhof daarvan. Maar door de verkaveling en uitbreiding van Lutjebroek moest De Zouaven nieuwe plek vinden, deze werd gevonden net over de dorpsgrens in Grootebroek.

Lutjebroek kende vroeger ook departement van het ziekenhuis St. Jan Gasthuis, die zelf Hoorn was gevestigd. Bij het bijgebouw van het ziekenhuis behoorde ook het Verpleeghuis Nicolaas. Er hebben in Lutjebroek ook tijd nonnen gewoond, ze woonde in woonblokhuis in de nieuwbouw achter de kerk, deze kreeg vanzelf de benaming, Het Zusterhuis. De huidige bewoners van Het zusterhuis komen vooral uit Polen, deze polen vinden in De Streek veel seizoensgebondenwerk of schoonmaakwerk.

Vanwege de sterke groei van omliggende dorpen en het dorp zelf bevinden zich in Lutjebroek nog vrij veel winkels aan de hoofdstraat zoals een warme bakker en een slager. De groei kon echter niet voorkomen dat de kleine bioscoop van het dorp moest sluiten, de bioscoop was gevestigd op de P.J. Jongstraat en was geopend in 1950 maar moest na 20 jaar, in 1970, de deuren sluiten.

Geschiedenis

De geschiedenis van Lutjebroek is in den beginne erg gekoppeld aan die van naast gelegen Grootebroek. De namen Lutjebroek en Grootebroek wijzen op de grote van de kernen en grondgebied van de twee delen in een broek. Broek wijst hier naar het moerasachtig gebied, De bewoning ligt van oorsprong op de zandrug die door het moerasachtig gebied ligt. Daar waar Lutje verwijst naar het kleinere moerasachtig gebied verwijst Groote naar dat het het groter was.

Nog ver voor dat deze benamingen voor de plaatsen opduiken worden de zandheuvels al bewoond. Archeologisch werden er in Grootebroek drie grafheuvels uit de bronstijd gevonden. De benaming Lutjebroek komt voor het eerst voor omstreeks 1245 als Litterabroek, 15 jaar komt de spelling Luttekebroec voor, wat waarschijnlijk ook meer bij de oorspronkelijk naam in het Westfries, Luttekebroek of Littekebroek (waarbij de i meer als u wordt uitgesproken), ligt. Later zou het verbasteren van de meer gemixte uitspraak Lutke Brouck naar Lutjebroek.

In 1402 voegde Lutjebroek en Horn zich tezamen bij de stad Broek, die in 1364 was ontstaan.

In 1763 kende Lutjebroek een brandramp. Rond 5 uur in de middag op 11 maart 1763 ontstond er een felle in een broodbakkerij. De brand breide zich echter door een sterke ooste wind snel uit over het dorp. Maar liefst 47 huizen werden in de as gelegd, ook was het merendeel van de goederen van die huizen verloren gegaan. Er werd met een collecte, die op 11, 12 & 13 april van dat jaar werd gehouden, 3958 gulden (+/-1790 euro) opgehaald voor de weder opbouw van de huizen, wat toen vrij veel geld was.

Tussen de periode dat de stad in 1807 uiteen viel in diverse gemeenten en de stad in 1825 na enkele meningsverschillen niet meer werd uitgedragen verviel Lutjebroek, die samen Grootebroek de gemeente Grootebroek vormde, langzaam in armoede. Na 1825 werd dit erger. Dit deels doordat de inkomsten voor de inwoners van de gemeente vooral moest komen van aardappelen, die toen uit gratie was gevallen door ziekte in aardappels en de slechte kwaliteit van de soorten die op dat moment waren gekweekt. De aardappels werden toen vooral door armen gegeten en als veevoer gebruikt. Het aantal bunder dat geteeld kan worden in de gemeente wisselde ook teveel voor vast inkomen en men uit had moeite met de distributie buiten De Streek zelf.

Pas toen in 1885 spoorlijn tussen Zaandam en Enkhuizen gereed kwam daar verandering in en zo groeide langzaam de tuinbouw en zelfs na de oprichting van "Veiling de Tuinbouw" bloeide het enorm op. Zo ging de levensstandaard ook flink omhoog van de bewoners. Een goede indicatie ervan de oprichting van diverse coöperatieve banken in het begin van de twintigste eeuw. De huidige Rabobank Westfriesland-Oost is daar na diverse fusies van banken het overblijfsel van.

De groei van de gemeente Grootebroek werd gestuit door slechte economie van de jaren 30 van de twintigste en daarop volgende Tweede Wereldoorlog. Na die oorlog bloeide de gemeente langzaam weer op, maar de echte bloei kwam toen de gemeente samen met de gemeenten Hoogkarspel en Bovenkarspel als als (tijdelijke) groeikern werd aangeduid om de bevolking van uit de Randstad op te vangen. Tijdens de gemeentelijke herindeling aan het eind van de jaren zeventig besloten dat de gemeenten Grootebroek en Bovenkarspel samen te gaan, zo ontstond de huidige gemeente Stede Broec.

Ook Lutjebroek groeide maar is wel altijd het dorp gebleven tussen de twee naar stad gegroeide bewoning, dit mede omdat in de jaren negentig van de twintigste niet zoveel groeide als dat andere kernen wel deden nadat het opnieuw was aangeduid als groeikern. Slechts twee echte stukken nieuwbouw zijn er sindsdien bijgekomen, de laatste stuk nieuw werd toegevoegd , precies tegenover het park De Woid.

De Zouaven

Lutjebroek is ook bekend van De Zouaven, toen in halverwege 19e eeuw de bevolking van Italië zich begon te verzetten tegen tegen de vorsten van de vele kleine koninkrijkjes die Italië toen kende en uiteindelijk de Kerkelijke Staat in het midden van Italië ten onder dreigde te gaan riep de paus alle katholieke jongemannen in de wereld op om zich aan te melden voor het Zouavenleger. In Nederland werd hier massaal op gereageerd. Ruim 3.000 jongen sloten zich aan bij dit leger, 24 daarvan kwamen uit Stede Broek.

Eén van de bekendste personen uit het Zouavenleger was de in Lutjebroek geboren Pieter Janszoon Jong. Hij is befaamd geworden in de slag bij het hooggelegen vestingstad Monte Libretti, 'De reus uit Lutjebroek', zoals hij ook wel genoemd wordt wist in zijn eentje een horde 'roodhemden' tegen te houden, hierdoor konden zijn makkers zich hergroeperen en zo wisten de Zouaven, zo'n 87 man sterk, de horde van de Garibaldiste, die aanwezig waren met zo'n 1200 man de stad uit te jagen. Pieter Janszoon Jong werd wel gedood bij zijn actie maar wist wel 14 man hersens in te slaan met de kolf van zijn geweer alvoorts hij zelf gedood werd.

In zijn geboorteplaats wordt Pieter Janszoon Jong nog steeds geëerd, zo is zijn beeld in de gevel van de RK-kerk ingemetseld en is de hoofdstraat naar hem vernoemd, de P.J. Jongstraat. Ook De Zouaven zelf worden geëerd, zo is de in 1931 opgerichte voetbalclub uit het dorp genoemd naar hen. Al had de kapelaan van de RK-kerk toen graag gezien dat deze vernoemd zou worden naar Pieter Janszoon Jong, 6 jaar eerder had ie dat ook gewild bij de gymnastiekvereniging, maar deze kreeg de naam S.S.S.. Wel voetbalt de ploeg nog in de kleuren die het tenue van Pieter Janszoon Jong ook had, namelijk grijs met rood.

Geboren in Lutjebroek

Ria Brieffies (23 februari 1957), Nederlands zangeres in de band de Dolly Dots