Luchtfoto's / foto's Naarden

Informatie over
Naarden

Naarden is een stad en gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland. De gemeente heeft een oppervlakte van 32,89 km² (waarvan 11,47 km² water) waarin 17.101 mensen wonen (1 januari 2006, bron: CBS). Naarden is een vestingstad.

Geschiedenis van stad en vesting

De geschiedenis van de stad Naarden gaat terug tot de regeerperiode van Keizer Otto I (936 - 968). Vermoedelijk kreeg de stad, toen 'Naruthi' geheten, omstreeks 1300 stadsrechten van graaf Floris V. Marktrechten had de stad echter al veel eerder mogen ontvangen.

Naarden lag toen niet op de plek waar het nu ligt. Doordat het oprukkende water van de steeds wilder wordende Zuiderzee het plaatsje steeds meer bedreigde, had men besloten de stad, nadat deze was verwoest tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten, op een veiligere plek te herbouwen. Deze plek is een uitloper van de Utrechtse Heuvelrug en is tevens de enige plek waar men van het oosten van het land naar de belangrijke steden van het graafschap Holland kon reizen. Ten zuiden lagen uitgestrekte veenmoerassen en ten noorden de Zuiderzee.

Het huidige Naarden is gesticht in 1350. Het oorspronkelijke stratenpatroon is in zijn geheel bewaard gebleven tot op heden.

Vesting

De vestingwerken werden verder uitgebreid door de Fransen die, onder leiding van Koning Lodewijk XIV, de verwaarloosde vesting in 1672 zonder slag of stoot hadden veroverd. Deze uitbreidingen bestonden uit het aanbrengen van ravelijnen voor de courtines (weermuur tussen twee bastions) en het aanbrengen van een pallisadewal met gracht voor de hoofdwal. Deze verbeteringen konden echter niet voorkomen dat de stad in 1673 werd veroverd door stadhouder Willem III.

Na de herovering door de troepen van de stadhouder werd besloten om de vesting te moderniseren. Op initiatief van Willem III maakte Adriaan Dortsman, met hulp van Nicolaas Witsen een definitief ontwerp voor de verdedigingswerken van Naarden. Dortsman had echter weinig plezier aan zijn opdracht. De besturen van Amsterdam zagen in de nieuwe vesting eerder een bedreiging dan een bescherming en grepen elke kans aan om de bouw te saboteren. Bij een inspectie in 1681 kwamen ernstige gebreken aan het licht, het gevolg van malversaties waarvan Dortsman grotendeels onterecht de schuld kreeg. Het werk werd afgemaakt door Willem Paen. In 1685 was de huidige verdedigingslinie met een dubbele gordel van wallen en grachten af.

In tegenstelling tot wat veel mensen denken, heeft de beroemde vestingbouwer baron Menno van Coehoorn geen aandeel gehad in de bouw. Wel uitte hij hevige kritiek op het uiteindelijke ontwerp. In het voorwoord van diens boek 'Nieuwe Vestingbouw' leverde Van Coehoorn zware kritiek op een 'Sekere Fortresse' die opvallende gelijkenissen vertoond met de toen bijna voltooide Naardense vesting.

De laatste keer dat er uitgebreid aan de vestingwerken gesleuteld was, was na de Frans-Duitse oorlogen in de 19e eeuw. Deze toevoegingen bestonden uit het bouwen van een reeks onderaardse 'bomvrije' kazernes in de kelen van een aantal bastions en het bouwen van verzonken mortierkazematten in de saillanten (punten) van een aantal bastions. Verder kwamen er een bomvrij ziekenhuis en een bomvrije bakkerij in een van de bastions. In het bastion Turfpoort is sinds 1955 het Nederlands Vestingmuseum gevestigd, dat een binnen- en buitencollectie toont en veel activiteiten ontplooit. In een van de 19e eeuwse kazernes (bastion Promers) zijn nu een restaurant en een designcentrum van Jan des Bouvrie gevestigd.

Vanaf de 17e eeuw maakte Naarden deel uit van de Oude, en later de Nieuwe Hollandsche Waterlinie. Hiervan is het fort Ronduit, aan de noordkant van Naarden, officieel het noordelijkste onderdeel.

In 1926 verloor Naarden haar vestingfunctie, en de verdedigingswerken raakten in verval. Sinds 1932 maakt de Stichting Menno van Coehoorn zich sterk voor behoud van de vesting. In 1964 werd begonnen aan de restauratie van Naarden. Naarden is lid van de Nederlandse Vereniging van Vestingsteden.

Overige ontwikkeling

Sinds de 16de eeuw heeft Naarden een trekvaart op Amsterdam. In 1874 kreeg Naarden een aansluiting op de spoorlijn Amsterdam-Amersfoort, en in 1892 een tramlijn naar Laren en Muiden. In de 20ste eeuw ontwikkelde zich buiten de vesting enige nieuwe industrie in Naarden. Na 1945 vindt er buiten de vesting nieuwbouw plaats, waardoor de stad verdubbelt in inwoneraantal. In de jaren '60, '70 en '90 zijn de vesting, de Grote kerk en vele panden binnen de vesting ingrijpend gerestaureerd. Vanaf de jaren '60 is de discussie gaande over een fusie met het aanpalende Bussum. In de jaren '90 trok Naarden veel nieuwe vestingbewoners die beschikten over verruimde financiële mogelijkheden dankzij de economische opleving van die jaren, waardoor de huizenprijzen binnen de vesting onevenredig sterk stegen. Naast de gebruikelijke voorzieningen bezit Naarden een van de de oudste rugbyclubs van Nederland, RC 't Gooi (1933) en een grote, nieuw aangelegde jachthaven met hotel. Het ongeveer 75 jaar oude speelpark Oud Valkeveen, ligt aan het Gooimeer en heeft een meer regionale functie.

Bezienswaardigheden

De vesting

Naarden is een van de best bewaarde vestingsteden in Europa en vooral beroemd om zijn unieke stervorm. De vesting heeft zes bastions, een dubbele omwalling en dubbele grachtengordel. Er is goed te wandelen over de verdedigingswerken. De omvangrijke, uitstekend gerestaureerde vesting, waarvan de meeste delen uit de 17de eeuw over zijn, is voor het grootste deel vrij toegankelijk. De vesting biedt ook onderdak aan het Nederlands Vestingmuseum in het bastion Turfpoort. Hier kan de bezoeker zien hoe een vesting er tijdens het gebruik uitzag, en verder de collectie voorwerpen van 1350 tot 1945 bekijken. Tijdens de frequente activiteiten in het museum, binnen zowel als buiten, kunnen bezoekers ook ervaren hoe het er in een vesting aan toe ging. In december logeert Sinterklaas na zijn aankomst in Naarden in de vesting. Tevens biedt de vesting onderdak aan het tweejaarlijkse, landelijke FotoFestival.

Grote of St. Vituskerk

De St. Vitus is een grote, gotische basiliek uit de 14e en 15e eeuw. Eind 15e eeuw werd de kerk bedevaartsoord door het verwerven van relieken van St. Vitus. Sinds 1576 is de kerk hervormd. Van groot belang zijn de houten gewelven met daarop gewelfschilderingen uit de 16e eeuw. De Grote Kerk is jaarlijks op Goede Vrijdag het decor van een fameuze, de hele dag durende uitvoering van de Mattheuspassie van Johann Sebastian Bach, georganiseerd door de Nederlandse Bachvereniging (en traditioneel bezocht door o.m. regeringsleden). Elk zomerseizoen zijn er orgelconcerten in de kerk, meestal op de twee orgels (Bätz-Witte en het kleine van Flentrop). Op 22 oktober 2005 trouwden hier prins Floris en Aimée Söhngen.

Stadspoorten

Naarden bezat van het jaar 1673 tot 1915 twee stadspoorten, namelijk de Utrechtsche poort en de Amsterdamsche Poort. Uit defensie-overwegingen werd er naast de Utrechtsche poort een weg (Kapitein Meyerweg) door de omwalling aangelegd. De poort bleef behouden en staat nu bekend als de Utrechtse Poort. De Amsterdamsche Poort met het waterpoortje werd gesloopt. In 1939 werd er richting Bussum een derde verbindingsweg door de omwalling aangelegd. In de Naardense volksmond staat deze weg bekend als De Doorbraak.

Het Spaanse Huis

Het Spaanse Huis is een van de laatst overgebleven middeleeuwse gebouwen in de stad. Vermoedelijk was het ooit een gasthuis of de kapel van een gasthuis. Tijdens de verovering van Naarden door de Spanjaarden diende het gebouw als stadhuis. Op de voorgevel zijn nog altijd twee gevelstenen aanwezig die herinneren aan de 'Spaanse Moord'. Nadien is het gebouw nog onder andere gebruikt geweest als waag, militaire bakkerij en Comenius museum.

Stadhuis

Het Stadhuis dateert uit 1601 en is een duidelijk en fraai voorbeeld van de Hollandse renaissancestijl. Heel kenmerkend aan dit gebouw is de dubbele trapgevel. Momenteel vinden er in het Stadhuis gemeentevergaderingen, huwelijken en culturele activiteiten plaats. In de hal van het Stadhuis staat een maquette, die in één oogopslag een duidelijk overzicht van de vesting geeft.

Comenius

De beroemde Tsjechische wijsgeer, didacticus en theoloog Jan Amos Comenius is na zijn overlijden in 1670 in Naarden begraven. Eigenlijk had Comenius in Amsterdam begraven moeten worden, maar daar was geen geld voor. De alternatieve locatie was in de Waalse kerk (een voormalige kloosterkerk) te Naarden.
In 1933 is dit mausoleum in erfpacht gegeven aan de Tsjechoslowaakse republiek. Alles tegen een bedrag van fl. 1,-- per jaar. Toen de Duitsers in 1939 de restanten van Tsjechoslowakije als Protectorat Böhmen und Mähren (= het huidige Tsjechië zonder Sudetenland) feitelijk inlijfden (Slowakije was al in 1938 afgesplitst en verdeeld), heeft de Nederlandse regering de overeenkomsten uit de openbare registers laten schrappen. Na de oorlog is de Tsjechoslowaakse republiek hersteld maar is door de politieke omstandigheden de zaak maar zo gelaten. Uiteindelijk is in juni 1959 aan de Tsjechoslowaken medegedeeld dat "uit overwegingen van courtoisie" de na 1939 ontstane toestand met betrekking tot toegang en onderhoud van het mausoleum gehandhaafd zou blijven.
Inmiddels zijn Tsjechië (=Bohemen en Moravië) en Slowakije weer gescheiden en is de Tsjechische regering intensief betrokken bij het mausoleum, de Slowaakse regering minder, Comenius was namelijk een Moraviër.
Nu nog trekt het Comenius Mausoleum een grote hoeveelheid bezoekers uit Tsjechië. Vanwege de link tussen Comenius en Naarden, staat de plattegrond van Naarden afgebeeld op het briefje van 200 Tsjechische kronen.

Galerieën en horeca

Naarden bezit binnen de vesting zes galerieën, onder meer voor moderne en Afrikaanse kunst, naast vijf antiek- en curiosawinkels. Er zijn ongeveer vijftien restaurants binnen de vesting, plus enkele cafés.

Zetelverdeling gemeenteraad

VVD 6 zetels

GroenLinks 4 zetels

PvdA 3 zetels

CDA 3 zetels

D66 1 zetel

Geboren in Naarden

Cornelius Johannes Kneppelhout (31 december 1778), Nederlands geleerde en auteur (? 1 oktober 1818)

Belcampo (Herman Pieter Schönfeld Wichers, 21 juli 1902), Nederlands schrijver (? 1990)

Hans Lodeizen (20 juli 1924) Nederlands dichter (? 26 juli 1950 te Lausanne)

Hans Knoop (1943), Nederlands journalist

Andries Knevel (13 februari 1952), Nederlands econoom, journalist en programmadirecteur Evangelische Omroep

Tom van 't Hek (1 april 1958), Nederlands hockeyinternational, -coach en radiopresentator

Youp van 't Hek (28 februari 1954), Nederlands cabaretier en schrijver

Arda Gerkens (5 juni 1965), Nederlands politica (SP)

Leontine Ruiters (10 december 1967), Nederlands televisiepresentatrice