Luchtfoto's / foto's Nijmegen

Informatie over
Nijmegen

Nijmegen (in het Nijmeegs: Nimwèège) is naar inwonertal de tiende stad van Nederland met circa 160.000 inwoners (agglomeratie 265.000). De stad ligt in de provincie Gelderland, grotendeels op de linkeroever van de Waal, aan de voet van een stuwwal. Een deel van de gemeente ligt aan de overzijde van de rivier: de Waalsprong, een projectgebied omvattende de dorpen Lent en Oosterhout. De gemeente Nijmegen maakt deel uit van het kaderwetgebied KAN en grenst aan de gemeenten Lingewaard, Overbetuwe, Beuningen, Wijchen, Heumen, Groesbeek en Ubbergen.

Geschiedenis

Voor de 20e eeuw

Nijmegen noemt zichzelf de oudste stad van Nederland. In het jaar 2005 werd het 2000-jarig bestaan van de stad en het 1900-jarig bezit van stadsrechten gevierd. Sporen van bewoning zijn al bekend uit het Neolithicum, de midden en late bronstijd en (ten noorden van de Waal) uit de midden en late ijzertijd.

Nijmegen is ontstaan als Romeins administratief en economisch centrum ten behoeve van de Bataven. De oudste Romeinse resten zijn die van een grote castra op de Hunnerberg uit 15 v.C. Deze is slechts enkele jaren in gebruik geweest, waarna ze werd vervangen door een commando-centrale op de Kopse Hof. De resten van het, voor zover bekend, oudste stenen gebouw in Nederland werden in 2005 gevonden op enkele kilometers ten westen van de Hunerberg.

Tussen 10 n.C. en 69 n.C. ontwikkelt Oppidum Batavorum zich tot een nederzetting van Gallo-Romeinse handwerkslieden, handelaren, ambtenaren en magistraten. De Bataafse nederzettingen bevinden zich ten noorden van de Waal bij Lent en Oosterhout, waar vele vondsten uit uit de Romeinse tijd zijn gedaan. Belangrijk is in dit verband de zogenoemde godenpijler, die door de Maastrichtse stadsarcheoloog Titus Panhuysen op 17 na Christus wordt gedateerd, wat overeenkomt met het beëindigen van de campagnes van Germanicus tegen de Cherusken. Uit deze zuil en de vondsten op de Kopse Hof kan worden geconcludeerd dat zich in Romeins Nijmegen een belangrijke Romeinse commandocentrale heeft bevonden. Tijdens de Bataafse opstand onder Julius Civilis wordt de nederzetting samen met de praetorium op de Kopse Hof vernietigd.

Na de Opstand van de Bataven wordt op de Hunnerberg Legio X Gemina pia fidelis gevestigd, dat uit vele vondsten bekend is. Langs de Waal ontstaat een nieuwe nederzetting die van de Romeinse keizer Trajanus tussen 98 en 102 onder de naam Ulpia Noviomagus Batavorum stadsrechten krijgt.

In de 2e eeuw na Christus maakte Ulpia Noviomagus, zoals Nijmegen toen heette, een bloeiperiode mee. Ze was met een bevolking van 5.000 tot 6.000 de grootste stad op het grondgebied van het huidige Nederland. Het zou duizend jaar duren voordat in Nederland een andere stad (Utrecht) dat inwonertal haalde.

Nijmegen was ook voor de Franken aanvankelijk een grensnederzetting, en ditmaal waren de Saksen en de Friezen de buren. Het fort kwam, zoals alle Romeinse legerplaatsen, later in handen van de Frankische koningen, en Karel de Grote nam in 770 de gelegenheid te baat op het Valkhof een palts (paleis) te bouwen. Het werd daarmee een aanzienlijk centrum van het Frankische Rijk. In 830 vond er bijvoorbeeld het overleg tussen Lodewijk de Vrome en de tegen hem rebellerende zoons plaats. De Noormannen namen echter de palts rond 880 in. Dit leidde tot de vernietiging ervan. De stad staat inmiddels bekend onder de naam Numaga. Keizer Frederik Barbarossa van het Heilige Roomse Rijk verving de palts omstreeks 1150 door een grote burcht. Hiervan resteren tegenwoordig nog twee kapellen, het overige deel van het complex werd in 1796 gesloopt.

Onder de Roomse koning Hendrik VII werd Nijmegen in 1230 Rijksstad, door de verlening van stadsrechten op basis van de rechten van de stad Aken. Dit betekende dat de stad een eigen stadsbestuur en eigen rechtspraak kreeg. Kort daarop, op 8 oktober 1247, kwam de Rijksstad met het Rijk van Nijmegen echter in Gelderse handen. Graaf Otto II van Gelre en Zutphen, kreeg de stad als onderpand van de armlastige Roomse koning Willem II (die tevens graaf van Holland was), en aangezien de lening nooit werd afbetaald, bleef Nijmegen voortaan Gelders.

Het werd een van de Gelderse hoofdsteden, de voornaamste van de vier. Kort na 1250 werd onder graaf Otto II de 7e-eeuwse Stevenskerk op het Kelfkensbos afgebroken en begon de bouw van de nieuwe Stevenskerk op de huidige locatie. Op 7 september 1274 werd het nieuwe godshuis door Albertus Magnus gewijd. In 1543 was Nijmegen, evenals overig Gelre via het Tractaat van Venlo aan de Habsburgers gekomen en kreeg de Reformatie veel aanhang. In 1585 viel de stad in Spaanse handen, maar in 1595 heroverde prins Maurits de plaats. Tijdens het Twaalfjarig Bestand gaf Nijmegen blijk van een sterke remonstrantse inslag, zodat Maurits in 1618 de wet verzette. Van 1672 tot 1674 kreeg Nijmegen te maken met een Franse bezetting. Te Nijmegen werd in 1678 de Vrede van Nijmegen tussen Frankrijk en de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën gesloten.

20e eeuw

In het kader van de katholieke emancipatiebeweging kreeg Nijmegen in 1923 een universiteit met Rooms-Katholieke signatuur, de huidige Radboud Universiteit Nijmegen (voorheen Katholieke Universiteit Nijmegen).

In de Tweede Wereldoorlog, op 22 februari 1944, leed Nijmegen zware schade bij een geallieerd bombardement, (uitgevoerd door 16 Amerikaanse bommenwerpers), dat eigenlijk bedoeld was voor een Duitse stad. Het vermoeden is dat Nijmegen vanuit de lucht werd aangezien voor het Duitse stadje Kleef (Kleve), beide zijn gelegen aan een rivier en voorzien van een markante toren. Bij dit bombardement vonden meer dan 800 mensen de dood en werd nagenoeg de gehele historische bovenstad verwoest of zwaar beschadigd. Naar aanleiding van aanhoudende speculaties over een mogelijke opzettelijke geallieerde aanval op de stad, liet de huidige Nijmeegse burgemeester, Guusje ter Horst, in 2004 onderzoeken of nieuw onderzoek wellicht meer duidelijkheid hierover zou kunnen verschaffen. Onderzoek door het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie bevestigde in 2005 echter dat het bombardement een vergissing was, veroorzaakt door chaos in het luchtruim en een gebrekkige communicatie.

In september 1944 werd in en rond Nijmegen hevig gevochten toen in het kader van Operation Market Garden; de Waalbrug werd veroverd. Een belangrijke rol in de verovering van de brug was voor de Nijmeegse student Jan van Hoof, die als lid van de Geheime Dienst Nederland informatie had verzameld over de brug. Op 18 september 1944 maakte Van Hoof de explosieven die aan en onder de brug waren aangebracht onklaar, waarna de brug twee dagen later nagenoeg ongeschonden door geallieerde troepen kon worden veroverd. Maandenlang lag de stad toen pal aan het oorlogsfront, hetgeen nog een extra aanslag op de zwaar beschadigde stad tot gevolg had.

Nijmegen staat sinds de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw bekend als rode stad. Er waren in die jaren veel Marxisten te vinden die door de relatief grote populatie aan studenten erg opvielen. Bijnaam van Nijmegen was dan ook een tijdje 'Havana aan de Waal'. Een gewelddadige confrontatie tussen de linkse krakers en het Nijmeegse bestuur vond plaats in februari 1981, de Pierson-rellen. Frits Bolkestein sprak in de jaren 1990 nog van 'Marxograd aan de Waal'. Thans is het 'rode aspect' in sterk afgezwakte vorm herkenbaar aan een links stadsbestuur. Het zeskoppige college van B&W bestaat sinds 2002 uit GroenLinks, PvdA en SP.

Sinds de Tweede Wereldoorlog heeft de stad zich naar alle kanten flink uitgebreid. De belangrijkste uitbreiding was de bouw van de stadsdelen Dukenburg en Lindenholt vanaf 1966, ten westen van het Maas-Waalkanaal. Sinds eind jaren '90 wordt er gebouwd aan de VINEX-locatie Waalsprong, ten noorden van de Waal.

21e eeuw

Eind 2003 kwamen de gemeente en de politie van Nijmegen in opspraak vanwege de honderden centrumverboden die werden verordonneerd voor mensen die zich schuldig maken aan de in de Algemene Plaatselijke Verordening opgenomen vergrijpen. Een centrumverbod is een voorbeeld van een gebiedsverbod, dit is een (tijdelijk) verbod om in een bepaald gebied te verblijven.

In 2004 haalde de gemeente de landelijke media na een besluit van de gemeenteraad om SUV's (grote terreinwagens) niet meer in het centrum te laten parkeren. Als argumenten werden vooral de milieuvervuiling en de onveiligheid van deze auto's naar voren gebracht. Het besluit leidde tot een kortstondige landelijke discussie over dit onderwerp. Het College van B&W besloot het besluit van de gemeenteraad naast zich neer te leggen. De 'asobakken' mochten dus gewoon in het Nijmeegse centrum blijven rondrijden.

In november 2005 werd in het centrum van de stad de plaatselijk bekende activist Louis Sévèke met een vuurwapen om het leven gebracht. Hij was voornamelijk bekend geworden door zijn strijd tegen de voormalige Binnenlandse Veiligheidsdienst, tegenwoordig de AIVD.

Bezienswaardigheden

de St. Stevenskerk

Museum Het Valkhof

Velorama

het Stadhuis

de Waag op de Grote Markt

het Valkhof met de Barbarossaruïne en de Sint-Nicolaaskapel

resten van de omwalling: het Belvedère en het Kronenburgerpark met de Kruittoren

stukjes Romeinse geschiedenis door de hele stad

middeleeuwse bebouwing in de Benedenstad, bij de Lange Hezelstraat

Goffertpark

De Vereeniging, concertgebouw

Jaarlijkse evenementen

Nijmeegse Vierdaagse (meerdaagse langeafstandsmars in derde week van juli met ook veel deelnemers uit het buitenland)

Vierdaagsefeesten (tijdens de Nijmeegse Vierdaagse)

Batavierenrace

Zevenheuvelenloop

Marikenloop (hardloopwedstrijd uitsluitend voor vrouwen)

Fietsvierdaagse (een week na de Nijmeegse Vierdaagse)

Politiek

College van burgemeester en wethouders

In de periode 2002-2006 kent Nijmegen een College van Burgemeester en Wethouders dat louter bestaat uit linkse partijen, te weten GroenLinks, PvdA en SP (23 van de 39 zetels). De burgemeester is van PvdA-huize (Guusje ter Horst). Elke partij levert twee wethouders zodat er in totaal zes wethouders zijn.

Gemeenteraad

Heden

Uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen van 2002 en 2006:


Verleden

Vanaf 1974 is de Nijmeegse gemeenteraad als volgt samengesteld:

Noot: partijen als GL en VSP bestonden vroeger uit andere partijen die later zijn samengegaan in hoe ze nu heten. Vanwege de vergelijkbaarheid is de huidige naam ook voor het verleden gebruikt.

Ontwikkeling van het inwonertal

2006 - 159.556

2005 - 158.215

2004 - 157.473

2003 - 156.308

2002 - 154.581

2001 - 153.636

2000 - 152.286

1999 - 151.924

1998 - 150.542

1997 - 147.172

1996 - 147.631

1995 - 147.561

Aan het begin van de 19e eeuw telde Nijmegen slechts een goede 10.000 inwoners, in het midden van de eeuw was dit reeds verdubbeld tot ongeveer 20.000 en tegen de eeuwwisseling was het inwonertal opgelopen tot over de 40.000. Weliswaar geen spectaculaire aantallen als men naar de cijfers op zich kijkt maar verhoudingsgewijs bijna een verviervoudiging.

De grote groei deed zich voor in de 20e eeuw. Vlak na de Eerste Wereldoorlog liep Nijmegen richting de 70.000 inwoners, een paar jaar na de Tweede Wereldoorlog overschreed ze reeds de 110.00 inwoners. De groei ging verder tot bijna 150.000 in 1970. Er trad toen een stagnatie op die pas in opwaartse zin werd doorbroken bij de overgang naar de 21e eeuw.

Zoals uit het bovenstaande cijferlijstje valt op te maken groeit Nijmegen sindsdien langzaam maar gestaag verder.

Beroemde en bekende Nijmegenaren

Hans Alders, politicus

Monseigneur Bluyssen, bisschop

Frank Boeijen, zanger

Marcel Boekhoorn, investeerder

Godfried Bomans, schrijver

Titus Brandsma, theoloog (eind 2005 gekozen tot de Grootste Nijmegenaar aller tijden)

Petrus Canisius, theoloog

Kitty Courbois, actrice

Daphne Deckers, presentatrice/schrijfster (groeide op in Persingen)

Theo Eikmans (pseudoniem: Graodus fan Nimwegen), volkszanger

Willibrord Frequin, TV-journalist

Eddie van Halen, muzikant

Charles Hammes, beeldend kunstenaar

Willy Hautvast, componist

Pé Hawinkels, letterkundige

Keizer Hendrik VI van Hohenstaufen

Jos Hermens, atleet

Saadia Himi, Miss Netherlands Earth 2004

Joris Ivens, cineast

Jan Kan, politicus en voetballer

Karel de Grote, keizer

Frans Kellendonk, schrijver

Gebroeders Van Limburg, miniatuurschilders

Æneas Mackay jr., minister-president in het kabinet-Mackay van 1888 tot 1890

Margarita en haar broer Jaime, kinderen van prinses Irene

Maud Mulder, hockeyster en zangeres

Robert Noorduyn, vliegtuigbouwer

Cees van der Pluijm, dichter, schrijver, acteur, presentator, communicatietrainer

Fons de Poel, TV-journalist

Emile Selbach, hotelier

Perry Ubeda, kickboxer

Kees Vendrik, politicus

Geert van Wou, klokkengieter

Wijken en Buurten

Volgens het CBS wordt de gemeente Nijmegen onderverdeeld in 8 wijken, die weer bestaan uit 42 buurten, namelijk:

Benedenstad

Centrum

Bottendaal

Galgenveld

Altrade

Hunnerberg

Hengstdal

Kwakkenberg

Groenewoud

Ooyse Schependom

Nijmegen-Zuid

Nije Veld (met het Willemskwartier)

Hazenkamp

Goffert

St. Anna

Hatertse Hei

Grootstal

Hatert

Heijendaal

Biezen (met het Waterkwartier)

Wolfskuil

Heseveld

Hees

Neerbosch-Oost

Haven- en Industrieterrein

Nijmegen-Dukenburg

Tolhuis

Zwanenveld

Meijhorst

Lankforst

Aldenhof

Malvert

Weezenhof

Vogelzang

't Acker

De Kamp

't Broek

't Bos

Westkanaaldijk

Bijsterhuizen

Neerbosch-West

Nijmegen-Noord (Waalsprong)

Nijmegen-Oosterhout

Ressen (geen onderverdeling in buurten)

Stedenband

Nijmegen heeft een stedenband met Pskov in Rusland en Masaya in Nicaragua.

Literatuur

Pikkemaat, Dr. Guus, Geschiedenis van Nijmegen, SDU uitgeverij: 's-Gravenhage, 1988. ISBN 9012058392

Smetius, Johannes, Nijmegen, stad der Bataven, SUN/Museum het Valkhof: Nijmegen, 1999. ISBN 9061686601 (vertaling van zijn 'Oppidum Batavorum, seu Noviomagum' uit 1644)

Tummers, Tijs, Architectuur in Nijmegen, Uitgeverij TOTH: Bussum, 1994. ISBN 9068681028