Luchtfoto's / foto's Buurmalsen

Informatie over
Buurmalsen

Buurmalsen is een dorp gelegen in de Betuwe in de provincie Gelderland, ongeveer 1 kilometer ten noorden van Geldermalsen Het dorp heeft ongeveer 1000 inwoners. Het is onderdeel van de gemeente Geldermalsen. Buurmalsen ligt aan de Linge, de langste rivier van Nederland.

Historie

Buurmalsen was oorspronkelijk een onderdeel van de heerlijkheid Buren, in tegenstelling tot het andere Malsen, dat Gelders bezit was. Buurmalsen vormde samen met Tricht een eigen schepenbank. De historie van een dorp hangt vaak nauw samen met de historie van een daar gewoond hebbend roemrucht geslacht, een bekende familie, een kasteel of iets dergelijks. Daarvan is ook veelal weer het 'dorpswapen' afgeleid.

Uberan Malsna

Op 12 augustus 850 vermeldt Ludger van Utrecht in een oorkonde (Oorkondenb. Sticht Utrecht, nr. 67) dat graaf Balderik goederen aan de Utrechtse kerk heeft geschonken o.a. Uberan Malsna, Malsna mansus duos. Met dit Uberan Malsna, Malsen superior (1347), Overmalsen (1400) wordt het tegenwoordige Buurmalsen bedoeld. Het behoorde destijds tot de Heerlijkheid Buren, dit in tegenstelling tot het aan de zuid-oever van de Linge gelegen Malsen dat later, nadat het in 1253 aan Gelderland was gekomen, Geldermalsen werd genoemd. Volgens overleveringen zou de kerk in Buurmalsen zijn gesticht door Suitbertus, een metgezel van Willibrord op 24 september 696.

Officieel gemeentewapen

Tijdens zijn vergadering van 2 augustus 1887 besloot de gemeenteraad van Buurmalsen Zijne Majesteit den Koning toestemming te vragen voor het voeren van het wapen van de voormalige Heerlijkheid Kraaiensteijn (Crayestein) te Tricht. Vervolgens werd op 6 januari 1888 dit wapen aan de gemeente verleend. De officiële omschrijving luidt: een schild van sabel (zwart), beladen met drie zuilen van goud, geplaatst twee en een. Later bleek dit alles zonder goede gronden te zijn gebeurd. Het wapen zoals dat vroeger kon worden aangetroffen op het poortgebouw van het Huis Crayestein (zie J. Belonje in Gelre, Bedragen en Mededelingen, 1944, 41 en R..F.P. de Beaufort en Herma M. van den Berg, De Monumenten van Geschiedenis en Kunst in de Betuwe, 1968, 142) is namelijk ontleend aan het wapen van Judith van Zuylen van Nyevelt, echtgenote van Eduard (de) Gruyter. Inderdaad is laatstgenoemde eigenaar van Crayestein geweest.

Buurmalsen en Tricht

De oorsprong van dorpswapens moet evenwel worden gezocht bij het wapen van de oudst bekende Heer van het betreffende dorp (veelal te vinden in de 12e tot 14e eeuw). Dat het gemeentebestuur aansluiting zocht bij het Huis Crayestein is op zich niet verwonderlijk. De gemeente bestond namelijk uit twee dorpen, te weten Buurmalsen en Tricht. Het dorp Buurmalsen is, in tegenstelling tot vele omliggende dorpen, nooit rijk geweest aan kastelen en dus ook eigen Heren. De oorzaak was waarschijnlijk gelegen in het feit, dat men sterk onder invloed verkeerde van het nabijgelegen Buren. Slechts de buiten de dorpskern gelegen boerderij Reygersfoort kon worden omschreven als een klein kasteeltje ook wel ridderhofstad genaamd. In 1403 was hiervan Balthasar van Buren de eigenaar, een telg uit het geslacht Van Buren. Het verband met het dorp Tricht is al eeuwenoud. In juridisch opzicht werd Buurmalsen al omstreeks 1500 met Tricht verenigd. Samen kregen de twee dorpen toen één schepenbank. Later werden beide dorpen in 1811 in één gemeente verenigd. Tricht kende wel een adellijk huis, namelijk Crayestein. De eerst bekende bezitter van Crayestein was Margriet van Buren, weduwe van Gosen van Honseler die in 1515 werd beleend (repertorium op het leenregister van het Graafschap Buren). Met een grote mate van waarschijnlijkheid is nog ene Aert van den Steyne haar voorgegaan. Hij treedt voor Tricht op in de Lingebrief van 1456 en komt voor in het leenregister van Gelre onder het hoofdstuk Burense lenen als bezitter van een hofstad en goed aan de Bulk te Tricht in 1470/1473. Het wapen van de gemeente Buurmalsen is derhalve nogal uit de lucht gegrepen. Beide dorpen hoorden toen al eeuwen tot het Graafschap Buren zodat een aansluiting bij het wapen van de Heren van Buren meer voor de hand gelegen zou hebben.

Het geslacht Van Malsen

In de 14e eeuw komt ene Nicolaas of Claes van Malsen voor, die in 1326 beleend wordt met het kasteel te Well. Deze Nicolaas is in 1344 gegoed te Tricht en wordt in datzelfde jaar als eerste nabuur vermeld in een akte waarbij diverse stukken land van de kerk van Buurmalsen worden verkocht aan Mariënweerd. Andere personen met de toenaam Van Malsen komen in deze eeuw (vanaf 1295) voor als ridders, grondbezitters onder andere in Buurmalsen en Tricht, richters in Malsen en één wordt zelfs "neef" van de Heer van Buren genoemd.
Het wapen van het geslacht Van Malsen, dat terug te voeren is op Claes van Malsen, heer van Well, is bekend en wordt omschreven als "een zilveren baar, de linker schuinbalk, op keel, rood. Of er hier een verband bestaat met het geslacht Van Cuyk/Kuyk (voornamelijk gegoed te Geldermalsen en Meteren) is niet bekend. Het zou kunnen want ook afstammelingen uit dit geslacht noemden zich wel Van Malsen.
Hoe het ook zij, het wapen van de voormalige gemeente Buurmalsen wordt thans algemeen als het wapen van het gelijknamige dorp beschouwd. Op het officiële wapendiploma staat overigens aangegeven, dat de afbeelding dient te worden voorzien van een randschrift met de tekst: "Gemeentebestuur van Buurmalsen". In de praktijk werd dit randschrift veelal achterwege gelaten. Bij een dorpswapen zou dit ook niet passen.

Wetenswaardigheden

De laatste jaren is de belangstelling voor historisch onderzoek aanmerkelijk toegenomen. Dat heeft tot gevolg dat er ook steeds meer wordt gepubliceerd. In relatie tot de historie van Buurmalsen willen wij u wijzen op:

De Monumenten van Geschiedenis en Kunst in de provincie Gelderland

Zo was Geldermalsen, door R.D. Timmer en W. Verbeek, Uitgeverij Thijsen BV Buren, 1979

Gemeentehuizen in Gelderland, door Thea en Jan de Roos, Vereniging Gelre, 1995

Sporen in het landschap, door J.D.H. Harten, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, 1997

Onder beheer van het Streekarchivariaat West-Betuwe bevinden zich:

Inventarissen van de archieven van de Heilige Geest of algemene armen en burgerlijke armbesturen van Buurmalsen 1590-1947 en Tricht 1639-1947

Index op de transacties van onroerende goederen in de collectestaten van de 40e penning in de dorpen Buurmalsen en Tricht 1730-1739, 1740-1749 en 1770-1779

Index op de schuldbekentenissen in de collectestaten van de 40e penning in de dorpen Buurmalsen en Tricht 1730-1793

Index op de inschrijvingsregisters van de Nationale Militie van de gemeente Buurmalsen 1820-1824 en 1825-1830