Informatie over
Haarlem
Haarlem is een stad en gemeente in Kennemerland en de hoofdstad van de Nederlandse provincie Noord-Holland. De stad ligt aan de rivier het Spaarne, en de stad heeft dan ook de bijnaam
Spaarnestad.
De gemeente Haarlem grenst aan de gemeenten Haarlemmermeer, Heemstede, Bloemendaal, Velsen en Haarlemmerliede en Spaarnwoude en telt 146.964 inwoners (1 maart 2006, bron: CBS). Het is sinds 1853 de zetel van het Rooms-Katholieke Bisdom Haarlem.
Geschiedenis van Haarlem
Haarlem ontstond als geestnederzetting aan het Spaarne en de eerste vermeldingen dateren uit de tiende eeuw. De naam Haarlem komt van Haarlo-heim, wat hooggelegen dorp betekent. Haarlem ontwikkelde zich op de verbindingsweg van zuid naar noord voorspoedig. Het werd de zetel van de Graaf van Holland. Graaf Willem II verleende Haarlem in 1245 stadsrechten. Haarlemse ridders hadden zich eerder die eeuw, in 1219, onder graaf Willem I onderscheiden door tijdens de vijfde kruistocht Damiate in te nemen. Als beloning mocht Haarlem sindsdien zwaard en kruis in zijn wapen voeren.
15e en 16e eeuw
In 1429 kreeg de stad het tolrecht. Het laat-middeleeuwse Haarlem kende textielnijverheid, scheepsbouw en veel bierbrouwerijen. De welvaart werd nadelig beïnvloed door de Hoekse en Kabeljauwse Twisten, de Opstand van het Kaas- en Broodvolk en de Tachtigjarige Oorlog. Toch was Haarlem aan het begin van de 16e eeuw één van de zes grootste Hollandse steden met elk meer dan 10.000 inwoners (de andere waren Leiden, Amsterdam, Dordrecht, Delft en Gouda).
In 1573 viel de vesting na een maandenlange Spaanse belegering door Don Fradrique Alvarez de Toledo (Don Frederick), zoon van de gevreesde Hertog van Alva. In 1577 vertrokken de Spanjaarden en werd het Akkoord van Veere gesloten, waarin protestanten en katholieken gelijke rechten kregen. Vlaamse en Franse immigranten bezorgden de stad een nieuwe bloeiperiode (linnennijverheid).
17e en 18e eeuw
De bevolking van Haarlem groeide tot 40.000 inwoners in 1622 en 55.000 inwoners aan het einde van de 17e eeuw, waarmee Haarlem na Amsterdam en Leiden in grootte de derde stad was van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
In 1631 werd Haarlem met Amsterdam verbonden via de trekvaart. Het systeem van trekvaarten en trekschuiten gaf Holland in de 17e eeuw een voor die tijd zeer efficiënt transportsysteem.
Net als in Leiden geraakte in Haarlem de textielnijverheid in de 18e eeuw ernstig in verval. Tegen 1800 was het inwonertal teruggevallen tot ongeveer 20.000.
In 1658 stichtte de Hollander Peter Stuyvesant Nieuw Haarlem aan de oostkust van Noord-Amerika. Later ging dit als de wijk Harlem deel uitmaken van de stad New York.
19e en 20e eeuw
In de 19e eeuw eeuw werden de vestingwerken gesloopt en vervangen door plantsoenen (Zocher). In 1839 reed de eerste Nederlandse trein tussen Haarlem en Amsterdam. In 1843 werd de spoorlijn verlengd naar Leiden.
Toen in 1853 de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland werd hersteld (zie: Aprilbeweging), werd Haarlem bisschopszetel. Tussen 1895 en 1930 werd er aan de rand van de oude binnenstad een nieuwe kathedraal gebouwd, in neo-Byzantijnse stijl, de Kathedrale Basiliek Sint Bavo. Architect was Jos Cuypers, zoon van de beroemde Pierre Cuypers.
In 1927 werd de gemeente Schoten deel van Haarlem.
Na de uitvinding van de boekdrukkunst, die vroeger aan de Haarlemmer Laurens Janszoon Coster werd toegeschreven, kreeg Haarlem een blijvende reputatie als drukkersstad. Later is daar een reputatie als schrijversstad bijgekomen: veel bekende schrijvers zijn er geboren, of werkten er (Hildebrandt, Lodewijk van Deyssel, Louis Ferron e.v.a.).
Schilderkunst
Zie ook het aparte artikel Schilderkunst in Haarlem.
Haarlem is daarnaast al eeuwenlang een typische schilderstad geweest. De stad was op dit gebied in de Noordelijke Nederlanden zelfs toonaangevend, en in de jaren 1580-1630 belangrijker dan bijvoorbeeld Amsterdam.
Bekende bouwwerken en locaties
Amsterdamse Poort
Grote of Sint-Bavokerk
Grote Markt van Haarlem
Oude stadhuis
Frans Hals Museum
Teylers museum (het oudste openbare museum van Nederland)
Haarlemmerhout
Stadion HFC Haarlem
Kathedrale Basiliek Sint Bavo
Provinciehuis
Koepelgevangenis
Waag van Haarlem
Stedelijk Gymnasium Haarlem
Molen De Adriaan
Het Dolhuys, het eerste landelijke psychiatriemuseum
stationsgebouw van Haarlem, (Art Nouveau), een ontwerp van architect D.A.N. Margadant
Patronaat (poppodium)
Overige
De Haarlemse krant "Haarlems Dagblad" is de oudste nog bestaande krant ter wereld (uit 1656).
De bijnaam van de Haarlemmers is 'muggen'. Deze zou te danken zijn aan het nabije Haarlemmermeer, vroeger water, maar nu stedelijk overloopgebied.
Sinds 1869 bestaat de IJsclub Haarlem.
Sinds 1889 bestaat HFC Haarlem.
Er bestaat een jumelage met de Duitse stad Osnabrück en met de Franse stad Angers. Er bestaat een stedenband met de stad Mutare in Zimbabwe.
In 1901 is de Historische Vereniging Haerlem opgericht. Deze vereniging stelt zich ten doel de geschiedenis van Haarlem en Kennemerland in ere te houden.
Bekende en beroemde Haarlemmers
Jurriaan Andriessen, componist
Samuel Ampzing, dominee en dichter
Wim Balm, voetballer
Giel Beelen, radio-dj
Nicolaas Beets, schrijver
Vera Beths, violist
Loek Biesbrouck, voetballer
Godfried Bomans, schrijver (geboren in Den Haag)
Floris Jan Bovelander, hockeyinternational
Adriaen Brouwer, schilder
Jacob van Campen, bouwmeester
Job Cohen, politicus
Laurens Janszoon Coster, boekdrukker
Frederik van Eeden, psychiater en schrijver
Jacques van Egmond, wielrenner
Alphons Freymuth, schilder
Barry van Galen, voetballer
Ruud Geels, voetballer
Patrick Zwaanswijk, voetballer
Dennis van der Geest, judoka
Yvonne van Gennip, schaatsster
Boudewijn de Groot, zanger, componist
Frans Hals, schilder
Femke Halsema, politica
Jan de Hartog, schrijver
Kenau Simonsdochter Hasselaer, vrijheidsstrijdster
Willem Claeszoon Heda, schilder
Maarten van Heemskerck, schilder
Piet Huyg, voetballer
Arthur Japin, schrijver
Brigitte Kaandorp, cabaretière
Piet Ketting, componist
Sigrid Koetse, toneelspeelster / actrice
Angéla Kramers, zangeres van de Dolly Dots
Jan Adam Kruseman, schilder
Judith Leyster, schilder
Jacobus van Looy, schrijver
John Maas, Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht
Maurits Mok, dichter
Felix de Nobel, pianist
Lennaert Nijgh, schrijver
Tom Okker, tennisspeler
Adriaen van Ostade, schilder
Adriaan Paulen, atleet, sportbestuurder en verzetsman
Bram Peper, politicus
Alexander Pola, schrijver
Pieter Post, architect
Hendrik Gerritszoon Pot, schilder
Sonja Prins, schrijfster
Coba Ritsema, schilderes
Jacob van Ruysdael, schilder
Pieter Janszoon Saenredam, schilder
Hannie Schaft, verzetsstrijdster
Brenda Schultz-McCarthy, tennisster
Mart Smeets, (sport)journalist, presentator en publicist
Kick Smit, voetballer
Theo Sontrop, dichter
Maarten Stekelenburg, keeper van Ajax
Jan Steen, schilder
Fred Teeven, officier van justitie
Caroline Tensen, televisiepresentatrice
Hendrik van Teylingen, schrijver
Trefossa, dichter
Rob Trip, journalist, radio- en TV-presentator
Macha van der Vaart, hockeyinternational
Kees Verkade, beeldhouwer
Dick Verkijk, journalist
Frank Verlaat, voetballer
Gallyon van Vessem, presentatrice
Cornelis Visscher, graveur
Willem A. Visser 't Hooft, protestantse leider
Monique van der Werff, actrice
L.H. Wiener, schrijver
Paul Witteman, journalist en presentator
Zwaardemaker Czn., Hendrik, fysioloog
Joop van Zijl, nieuwslezer
Gemeenteraad Haarlem
De gemeenteraad in Haarlem heeft 39 zetels. Sinds de verkiezingen van 7 maart 2006 is de verdeling als volgt:
PVDA 11
SP 7
VVD 7
CDA 4
GroenLinks 4
D'66 2
Axielijst 1
Spaarnestad 1
Ouderenpartij N-H 1
CU / SGP 1