Luchtfoto's / foto's Schiermonnikoog

Informatie over
Schiermonnikoog

Schiermonnikoog (Eilanders: Lytje Pole; Fries: Skiermûntseach) is een gemeente en uit het westen gerekend het vijfde Nederlandse waddeneiland (streek). Het behoort bij de provincie Friesland.

__TOC__

In 2005 hebben de provincies Groningen en Friesland een overeenkomst gesloten waarbij is vastgelegd dat het hele eiland bij Friesland blijft behoren. Omdat het eiland door afkalving en aanslibbing steeds verder naar het oosten opschuift, was het deels in Groningen komen te liggen. Door die overeenkomst is de provinciegrens tussen Groningen en Friesland gecorrigeerd. Schiermonnikoog is de laatste jaren zover naar het oosten opgeschoven, dat het oostelijk deel van het eiland op dezelfde locatie ligt als het westen van het vergane eiland Bosch.

Met slechts 961 inwoners is Schiermonnikoog de kleinste gemeente van Nederland. De gemeente leeft voornamelijk van toerisme. Het eiland wordt geprezen om haar rust, waaraan onder meer bijdraagt dat bezoekers hun auto op de vaste wal moeten achterlaten.

De bevolking spreekt van oorsprong een sterk van het standaardfries afwijkend dialect, het Eilanders of Schiermonnikoogs. Door toenemende invloeden van buitenaf (o.a. van het toerisme) werd het dialect langzaam verdrongen door het Nederlands. Momenteel zijn er nog slechts zo'n honderd mensen die het dialect kunnen spreken. Zij noemen hun eiland Lytje Pole, letterlijk 'Klein Polletje' (klein stukje grond).

Op 13 mei 2006 werd Schiermonnikoog in een rechtstreekse televisie-uitzending van de NCRV door het Nederlandse publiek uitverkozen tot "Mooiste plek van Nederland".

Kernen

De gemeente Schiermonnikoog telt slechts één dorp, het gelijknamige Schiermonnikoog (Eilanders: Aisterbun oftewel 'Oosterburen'), met ongeveer 850 inwoners. Schiermonnikoog had oorspronkelijk nog een tweede dorp: Westerburen, dat in 1719 langzaam door de zee verzwolgen werd.

Ligging

Schiermonnikoog grenst ten noorden aan de Noordzee, en ten zuiden aan de Waddenzee.
Ten westen ligt Ameland en ten oosten Rottumerplaat. Rederij Wagenborg onderhoudt een veerdienst tussen Lauwersoog en Schiermonnikoog. De totale strandlengte is 18 km en de totale lengte van de fietspaden is 30 km.

Het dorp Schiermonnikoog op het eiland is de noordelijkste plaats van Nederland.

Geschiedenis

Van de geschiedenis van Schiermonnikoog voor de Middeleeuwen is niets bekend. In de Middeleeuwen was Schiermonnikoog een onderdeel van het Cisterciënzer klooster Claercamp uit Rinsumageest bij Dokkum. De monniken van het klooster, die land indijkten, droegen grijze pijen. Zo ontstond de naam: schier betekent grijs, en oog betekent eiland. In 1580 werd Friesland protestant. Het klooster verloor alle bezittingen, en Schiermonnikoog werd onderdeel van de provincie Friesland. De provincie verkocht het eiland wegens geldgebrek, en tussen 1638 en 1945 was Schiermonnikoog daarom weer particulier eigendom. De familie Stachouwer bezat het eiland van 1640 tot 1859. Catharina Maria Stachouwer was tussen 1741 en 1761 voor tweederde eigenaar van het eiland. Zij liet zich Freule van Schiermonnikoog noemen. Haar eigenzinnige optreden bracht haar in aanvaring met de plaatselijke bevolking, en tot tweemaal toe riep zij bescherming van de Staten van Friesland in.

Van 1859 tot 1892 was het eiland bezit van de Hagenaar mr. John Eric Banck. Deze liet een nieuwe waddendijk aanleggen, en liet de duinen beplanten met helmgras
om zandverstuivingen tegen te gaan. De Duitse graaf Hartwig Arthur von Bernstorff-Wehningen kocht het eiland in 1892. Hij liet naaldbossen aanleggen voor de houtproductie. Toen hij in 1940 overleed, erfde zijn zoon Bechtold Eugen Graf von Bernstorff het eiland. Schiermonnikoog werd gedurende de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers bezet. Zij bouwden ten noordoosten van het dorp een radarpost (Schleidorp), en legden een smalspoorlijn aan voor het transport van per schip aangevoerd bouwmateriaal. Toen in april 1945 de provincie Groningen werd bevrijd door de Canadezen, vluchtte een groep van ongeveer 120 SS-ers naar het eiland waar nog steeds een Duits garnizoen aanwezig was. Op 11 juni werden de laatste 600 man Duitse troepen op Schiermonnikoog door de Canadezen afgevoerd. Eind 1945 werd het eiland door de Nederlandse staat geconfisqueerd, omdat het als vijandelijk vermogen werd beschouwd.

De haven

De jachthaven van Schiermonnikoog, één van de 17 Waddenhavens, is gesitueerd aan de zuid-west kant van het eiland aan de oude Veerdam. Het geeft van eind april tot half september ruimte en faciliteiten voor 120 schepen. De haven is een echte getijde haven: de toegang is bevaarbaar vanaf ongeveer 2 uren voor hoogwater tot 2 uur na hoogwater. Met laagwater staat er in de haveningang slechts ongeveer 10 cm, bij hoogwater 1,50 m. water. De aanvaarroute is aangegeven met prikken, die samen met een recente waterkaart, noodzakelijk zijn om de haven te bereiken. Charterschepen kunnen afmeren aan de kop van de oude Veerdam en vallen helemaal droog. Droogvallen kan ook op de plaat ten oosten van de haven, bij laagwater is dan de kant bereikbaar. De plaat heeft veel slik, dus laarzen zijn hier handig.

Schiermonnikoog heeft een 24 uur bemande zeeverkeerspost, te bereiken via VHF-kanaal 5